Spółdzielnia AKOMA, GHANA
Juliana Sampana jest prezesem spółdzielni wielobranżowej Akoma, która zrzesza kobiety zajmujące się wytwarzaniem masła shea.
Informacje
Juliana Sampana uprawia na małą skalę kukurydzę, proso, pomidory, paprykę i inne warzywa. Wcześniej pracowała jako nauczycielka w szkole podstawowej. Jest mężatką, ma sześcioro dzieci.
Spółdzielnia Akoma zrzesza 73 kobiety zajmujące się zbiorem orzechów masłosza Parka i produkcją masła shea, które w Europie stosowane jest głównie jako składnik czekolady i margaryny. Ze względu na właściwości nawilżające masła shea używa się również do produkcji kosmetyków. Kobiety zrzeszone w spółdzielni Akoma gospodarują łącznie na ponad 2,4 tysiąca hektarów ziemi w okolicy wsi Pusu-Namogo, Winkogo, Balunga i Pwalugu znajdujących się w dystrykcie Talensi-Nabdam. Obszar ten leży na północno-wschodnim krańcu Ghany, w granicach administracyjnych Górnego Regionu Wschodniego. Ten ubogi zakątek kraju od północy graniczy z Burkina Faso, a od wschodu – z Togo. Wioski znajdują się około 20 minut drogi od stolicy regionu, Bolgatangi.
Kobiety ze spółdzielni Akoma produkującej masło shea w Ghanie
Wiele kobiet z naszego regionu przez wiele lat pracowało bardzo ciężko, aby wyżywić rodziny. Zajmowały się uprawą ziemi i wykonywaniem innych zajęć, jednak zarabiały zbyt mało, by zapewnić sobie i dzieciom odpowiednie posiłki, co prowadziło do problemów zdrowotnych związanych z przewlekłym niedożywieniem. Fairtrade daje kobietom gwarancję godziwej płacy za ciężką pracę.
Juliana Sampana
Produkcja masła shea
Masło shea wytwarza się z orzechów masłosza Parka, który rośnie wyłącznie w Afryce. Orzechy masłosza są bardzo ważnym składnikiem diety mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej, a ponadto odgrywają istotną rolę dla gospodarek 16 państw regionu, w szczególności Beninu, Burkina Faso, Wybrzeża Kości Słoniowej, Gwinei, Mali i Ghany. Każdego roku w Ghanie zbiera się około 65 tysięcy ton orzechów masłosza Parka. Według danych FAO w roku 2008 kraj wyeksportował łącznie 42 500 ton orzechów o wartości 42 milionów dolarów amerykańskich.
Ziarna shea suszą się w słońcu
Tradycyjnie wyrobem masła shea zajmują się kobiety, które zbierają, gotują i suszą orzechy, a następnie rozbijają je na papkę. Dodanie wody powoduje oddzielenie się tłuszczu, z którego ręcznie ubija się masło. Masło shea jest używane w Afryce do smażenia oraz pielęgnacji skóry i włosów. W Europie masło shea ze względu na niską cenę i dobre właściwości wiążące jest dodawane głównie do czekolady, margaryny i wyrobów cukierniczych. Wysoka jakość i wyjątkowe właściwości substancji zawartych w maśle shea sprawiają jednak, że coraz częściej stosuje się je również jako składnik mydła, preparatów nawilżających i innych kosmetyków. Wzrost popularności masła wiąże się również z rosnącym popytem na kosmetyki naturalne, które nie szkodzą środowisku naturalnemu.
Akoma – informacje ogólne
Region Górny Wschodni to drugi najbiedniejszy region w Ghanie. Oprócz powszechnego ubóstwa kolejnym problemem jest wysoki stopień zachorowalności na malarię, kwashiorkor (choroba najczęściej występująca u dzieci, wywołana niedoborem ilościowym i jakościowym pożywienia) czy beri-beri. Słabo rozwinięta służba opieki zdrowotnej nie jest w stanie właściwie zajmować się chorymi. Kolejnym problemem regionu jest wysoki stopień analfabetyzmu i niski odsetek dzieci uczęszczających do szkół. Mimo że nauka w szkole jest bezpłatna, wielu rodziców nie stać nawet na zakup mundurka, podstawowych przyborów szkolnych i podręczników.
Wobec trudności w znalezieniu innego zatrudnienia około 70 procent mieszkańców utrzymuje się z pracy na roli. Większość mężczyzn i kobiet w rejonie Pusu-Namogo uprawia na użytek własny kukurydzę, proso, orzechy ziemne i ryż. Głównym źródłem dochodów kobiet jest zbieranie orzechów masłosza Parka. Drzewa te rosną naturalnie na obszarze około 90 hektarów. Jedna kobieta zbiera orzechy z drzew rosnących na około 2 hektarach ziemi. Praca trwa od maja do października, a średnie roczne zbiory wynoszą 15 worków po 80 kilogramów orzechów. Zebrane orzechy są zazwyczaj sprzedawane na lokalnych targach. Z niewielkiej ilości zatrzymanej na użytek własny kobiety wyrabiają masło.
Działająca od 2002 roku firma Trade Akoma Ghana Ltd zajmuje się eksportem produktów, takich jak wyroby rękodzielnicze oraz składniki produktów spożywczych i kosmetyków do pielęgnacji skóry. Firma skupuje wyroby i produkty głównie od drobnych producentów, aby wzmacniać ich pozycję i umożliwić lepsze zarobki. W 2006 roku przedstawiciele firmy nawiązali kontakt z nieformalną grupą kobiet z wioski Pusu-Namogo, które zajmowały się zbieraniem orzechów masłosza. Jeszcze tego samego roku przy wsparciu Trade Akoma Ghana Ltd powstała spółdzielnia wielobranżowa Akoma.
W kolejnych latach spółdzielnia objęła swym zasięgiem trzy kolejne wioski. Z biegiem czasu z organizacji o charakterze lokalnym Akoma rozwinęła się do roli przedsiębiorstwa eksportowego. W październiku 2008 roku Trade Akoma Ghana wykorzystała wsparcie finansowe ze strony brytyjskiego partnera Akoma International na budowę nowego magazynu i przetwórni. Kobiety zrzeszone w spółdzielni Akoma nauczyły się, jak myć, łupać, piec, mleć i rozgniatać orzechy w taki sposób, aby uzyskane z nich masło spełniało międzynarodowe standardy. Tak uzyskany produkt po zapakowaniu trafia na eksport. Magazyn może pomieścić 12 tysięcy worków orzechów, a zdolność produkcyjna przetwórni wynosi około ośmiu ton masła shea dziennie. Obecnie spółdzielnia Akoma produkuje około 45 ton masła shea rocznie, z czego 15 ton posiada certyfikat rolnictwa ekologicznego. Akoma została oficjalnie zarejestrowana jako spółdzielnia w styczniu 2009 roku. Od tamtej pory chęć przystąpienia do spółdzielni wyraziło około 350 kolejnych kobiet.
Akoma nie zamierza ograniczać się wyłącznie do produkcji masła shea. Aby rozszerzyć profil spółdzielni i zapewnić sobie dochody przez cały rok, kobiety zrzeszone w organizacji chcą nauczyć się szycia strojów, produkcji mydła i masła kakaowego.
Akoma i Fairtrade
Misją działalności Akoma jest poprawa sytuacji ekonomicznej zrzeszonych kobiet i walka z ubóstwem w regionie. Organizacja uznaje wynikającą z certyfikacji Fairtrade gwarancję wyższych cen skupu towarów za jedną z niewielu szans na poprawę jakości życia reprezentowanych kobiet, które dzięki lepszym zarobkom będą w stanie zapewnić dzieciom wykształcenie.
Spółdzielnia Akoma uzyskała certyfikat Fairtrade w lipcu 2009 roku, stając się pierwszym producentem masła shea Fairtrade w Ghanie. Spółdzielnia otrzymuje co najmniej gwarantowaną cenę minimalną Fairtrade, która wynosi 2640 euro za tonę masła shea. Kwota ta gwarantuje zrzeszonym kobietom godziwą zapłatę za pracę. Oprócz tego spółdzielnia otrzymuje premię Fairtrade w wysokości 185 euro za tonę masła. Środki z premii są przeznaczane na rozwój działalności i realizację projektów mających na celu poprawę jakości życia lokalnych społeczności.
Projekty zrealizowane z premii Fairtrade
– Dzięki możliwości przetwarzania i eksportu masła shea kobiety zrzeszone w spółdzielni Akoma zarabiają trzy do czterech razy więcej w porównaniu z dochodami uzyskiwanymi ze sprzedaży orzechów na rynku lokalnym – podkreśla prezes spółdzielni, Juliana Sampana.
Mimo że w pierwszych latach działalności uzyskana premia Fairtrade nie była wysoka, środki te wystarczyły na zapewnienie wszystkim zrzeszonym kobietom ubezpieczenia zdrowotnego oraz zakup materiału na uszycie mundurka szkolnego dla jednego dziecka z każdej rodziny.
Christian Kuruug jest członkinią Akoma od 2009 roku. Z premii Fairtrade finansuje edukację swoich dzieci
Pomysłów na spożytkowanie premii jest wiele, począwszy od remontu rozpadającego się budynku szkoły podstawowej w Pusu-Namogo, przez zakup sprzętu komputerowego i stworzenie biblioteki, aby wspierać edukację dzieci, po budowę ośrodka zdrowia. Realizacja tych ambitnych planów wymaga jednak zwiększenia sprzedaży na zasadach Fairtrade. Jeszcze większym marzeniem jest zapewnienie dzieciom dostępu do edukacji na poziomie ponadpodstawowym, jednak na razie dla większości kobiet jego realizacja wydaje się graniczyć z cudem.
Juliana Sampana jest przekonana, że udział w systemie Fairtrade może odmienić los okolicznych kobiet. Jednak poprawa warunków życia mieszkanek regionu w dużej mierze zależy od rozwoju rynku kosmetyków Fairtrade, co wiązałoby się z możliwością zwiększenia sprzedaży masła shea na zasadach Fairtrade.