Związek drobnych rolników SOFA, Sri Lanka
Bernard Ranaweera pełni funkcję prezesa Small Organic Farmers’ Association (SOFA) – związku zrzeszającego drobnych rolników ekologicznych na Sri Lance.
SOFA
Związek drobnych rolników ekologicznych SOFA zrzesza drobnych producentów ekologicznej herbaty, kawy, przypraw i warzyw produkowanych na użytek własny i na sprzedaż. Związek działa w okolicy miasteczka Gampola, oddalonego o 40 minut drogi autem od miasta Kandy. Większość małych gospodarstw rolnych została wydzielona na terenie zajmowanym niegdyś przez państwową plantację herbaty. W przeszłości produkowano tam aromatyczne herbaty typu mid-grown (rosnące na średnich wysokościach od 600 do 1200 metrów nad poziomem morza). Za skup i sprzedaż herbaty i przypraw na rynku odpowiada firma Bio Foods (PVT) Ltd.
Informacje ogólne
Związek SOFA powstał w 1997 roku. Jego założycielem jest dr Sarath Ranaweera, naukowiec pracujący poprzednio w instytucie badań nad herbatą Tea Research Institute na Sri Lance. Zainteresowanie rolnictwem ekologicznym i rozwojem społeczno-ekonomicznym drobnej produkcji rolnej doprowadziło go do założenia w 1993 roku firmy Bio Foods, która zajmowała się przetwarzaniem i eksportem herbat i przypraw ekologicznych skupowanych od zrzeszeń drobnych producentów rolnych. Opierając się na doświadczeniu pracy w instytucie badawczym, dr Ranaweera wiedział, że małe gospodarstwa herbaciane znajdujące się na średnich wysokościach najczęściej leżały odłogiem, ponieważ słaby popyt i niskie ceny skupu czyniły produkcję nieopłacalną. Dr Ranaweera zebrał grupę rolników i zaproponował im współpracę z Bio Foods. Firma miała wspierać przejście na rolnictwo ekologiczne, pomagać w podniesieniu wydajności i jakości produkcji, a jednocześnie gwarantowała skup całości zebranych zielonych liści herbaty. Utworzona w 1997 roku organizacja zrzeszała 183 rolników. Związek został podzielony na oddziały skupiające gospodarstwa leżące w jednej okolicy.
Bernard Ranaweera, Prezes SOFA
Brat dr. Ranaweery Bernard mieszka z żoną i dwoma synami w mieście Matale. Jego dzieci uczęszczają do tamtejszego St Thomas College. Po ukończeniu szkoły średniej Bernard zajął się uprawą przypraw i warzyw we własnym gospodarstwie, a później przez piętnaście lat pracował w branży hotelarskiej jako kierownik restauracji. Następnie dołączył do Bio Foods jako menedżer projektu odpowiedzialny za rozwój działalności małych ekologicznych gospodarstw rolnych. W pracy tej z powodzeniem wykorzystywał zdobyte w hotelarstwie doświadczenie w zakresie działania związków zawodowych i organizacji pomocowych. Zainspirowany rozwojem projektu powrócił do rolnictwa. Przystąpił do zrzeszenia producentów, wydzierżawił pole i zajął się uprawą herbaty. Gdy w 2002 roku związek producentów SOFA zyskał całkowitą niezależność od Bio Foods, Bernard został wybrany przewodniczącym jego lokalnego oddziału, a później objął funkcję prezesa całego związku. W ostatnim czasie Bernard Ranaweera zakupił ziemię, aby stworzyć modelowe gospodarstwo zajmujące się produkcją przypraw, które ma służyć szkoleniu nowych członków stowarzyszenia i przyczyniać się do rozwoju sektora produkcji przypraw.
Oprócz obowiązków administracyjnych, jak udział w walnych zgromadzeniach i zebraniach zarządu, prezes związku ma duże kompetencje w zakresie planowania i realizacji założeń, które mają prowadzić do poprawy sytuacji ekonomicznej niemal 2 tysięcy rodzin związanych z organizacją SOFA. Prezes odpowiada za wybór, wdrażanie, monitorowanie i ocenę programów realizowanych z premii Fairtrade w takich obszarach, jak modernizacja gospodarstw, podnoszenie wydajności czy pomoc społeczna. Funkcja prezesa wymaga też utrzymywania kontaktów z rosnącą liczbą partnerów zagranicznych. W ostatnim czasie Bernard Ranaweera reprezentował organizację SOFA podczas spotkań Fairtrade we Francji.
Struktura organizacji i kierunki produkcji
Organizacja SOFA uzyskała certyfikat Fairtrade na produkcję zielonych liści herbaty w 1998 roku. W 2006 roku związkowi przyznano również certyfikaty Fairtrade na produkcję szeregu przypraw, jak wanilia, kardamon, gałka muszkatołowa, cynamon, goździki, pieprz czarny i biały, imbir, kurkuma, a później również na ryż, przetwory z orzechów kokosowych, miętę i palczatkę.
Wielu rolników z okolicy, widząc korzyści płynące z uczestnictwa w systemie Fairtrade, postanowiło dołączyć do organizacji. Do roku 2008 zrzeszenie liczyło już 1 699 członków działających w 37 oddziałach, z których 22 zajmuje się produkcją herbaty, a 15 przypraw. Przyprawy uprawia się w dystrykcie Matale w prowincji Centralnej i dystrykcie Galle w prowincji Południowej. Obecnie herbatę uprawia się również w prowincji Uva, gdzie na stokach znajdujących się w centrum regionu gór na wysokości od 900 do 1800 metrów rośnie herbata typu high-grown o charakterystycznym smaku i aromacie. Większość producentów herbaty uprawia również przyprawy, głównie pieprz, palczatkę, wanilię, imbir i cynamon.
Przeciętne gospodarstwo ma powierzchnię 0,6 hektara. Połowę areału zajmuje uprawa herbaty, której zbiory wynoszą około 1 tony zielonych liści z hektara. W niektórych przypadkach herbata jest jedynym produktem przynoszącym dochód w gospodarstwie. Pierwotnie większość rolników musiała dorabiać, zatrudniając się okresowo na plantacjach, w fabrykach czy na budowach, jednak wzrost dochodów ze sprzedaży herbaty i przypraw sprawił, że nie jest to już konieczne. W 2007 roku rolnicy zrzeszeni w SOFA wyprodukowali łącznie 640 ton zielonych liści, przetworzonych przez Bio Foods na 130 ton zielonej i tradycyjnej czarnej herbaty. Całość została następnie sprzedana na zasadach Fairtrade. W tym samym roku zrzeszenie wyprodukowało również łącznie 2,5 tony przypraw, z których 99% zostało sprzedanych przez Bio Foods na zasadach Fairtrade.
Małe gospodarstwa prowadzone przez rolników zrzeszonych w SOFA są określane jako leśne ogrody. Porasta je bujna podzwrotnikowa roślinność i zamieszkują liczne zwierzęta. Oczywiście przeważają na nich krzewy herbaciane, jednak w odróżnieniu od monokultury tradycyjnych plantacji w leśnych ogrodach herbata rośnie w otoczeniu wielu innych gatunków hodowanych roślin. Kawę, goździki, pieprz, wanilię, imbir, kurkumę i palczatkę uprawia się głównie na sprzedaż. Miodla indyjska jest znana jako roślina lecznicza o wielu dobroczynnych dla zdrowia właściwościach. Z jej wyciągu wytwarza się również nietoksyczny środek owadobójczy. Ponadto w leśnych ogrodach hoduje się rośliny, które przyciągają lub odstraszają wybrane owady. Cieniodajne drzewa koralowe czy krzewy z gatunku vativera chronią przed nadmiarem promieni słonecznych i deszczu, a sadzone w formie żywopłotu minimalizują efekt erozji gleby. Czerwoną paprykę, fasolę, pomidory i bakłażany hoduje się głównie na własne potrzeby, a pozostałą część sprzedaje na lokalnych targach. Rolnicy zrzeszeni w SOFA zobowiązują się do wytwarzania własnego kompostu ekologicznego, który jest niezbędnym elementem produkcji ekologicznej. Związek posiada dodatkowo wspólny skład kompostu dla rolników, którzy nie mają jeszcze kompostowników w swoich gospodarstwach.
Liście z każdego krzewu zrywa się co 7–10 dni. W przypadających na porę suchą miesiącach lutym i marcu czas ten wydłuża się nawet do 14 dni. Zgodnie z tradycją zbiera się wyłącznie dwa nowo wyrosłe liście wraz z nierozwiniętym pąkiem. Zebrane zielone liście zanoszone są do punktu zbiórki, ładowane na przyczepy i zawożone do fabryk, w których przerabia się je na gotową herbatę. Całą operację należy wykonać jak najszybciej, ponieważ poddanie liści wysokiej temperaturze i wilgotności szybko obniża jakość herbaty.
Cena minimalna i premia Fairtrade
W fabryce Bio Foods zielone liście poddawane są podsuszaniu, skręcaniu, utlenianiu oraz suszeniu. W ten sposób powstaje herbata czarna i zielona. Ponieważ cena minimalna Fairtrade dotyczy gotowej herbaty, rolnicy negocjują z Bio Foods cenę między 50 a 60 rupii lankijskich za kilogram liści, w zależności od jakości zbiorów. Kwota ta jest około dwukrotnie wyższa niż oferowane przez lokalnych handlarzy. Z kolei sprzedaż przypraw zabezpieczona jest standardową minimalną ceną Fairtrade. Poza tym zrzeszenie otrzymuje premię Fairtrade za każdy kilogram herbaty i przypraw. Środki te są przeznaczane według uznania rolników na projekty gospodarcze i socjalne oraz ochronę środowiska.
Zobacz efekt działania Fairtrade w SOFA (wideo w języku angielskim):
Projekty zrealizowane z premii Fairtrade
Środki pochodzące z premii Fairtrade inwestowane są w realizację szeregu projektów, których celem jest zwiększenie produkcji, wzrost dochodów zrzeszonych rolników oraz poprawa standardu życia rodzin rolników i lokalnych społeczności. Zrealizowane projekty:
- Rolnictwo ekologiczne: zakup bydła i kóz; uzyskiwane mleko sprzedawane jest na lokalnych targach, natomiast odchody stanowią składnik ekologicznego nawozu.
- Szkolenia: uprawa herbaty i przypraw; rolnictwo ekologiczne; kursy dla liderów.
- Uprawa herbaty i przypraw: zakup nowych roślin, nawozów ekologicznych i narzędzi rolniczych, takich jak spryskiwacze, widły, noże itp.
- Wzmacnianie organizacji SOFA: zakup motocykli dla doradców rolniczych; zakup ziemi pod budowę nowego biura; zakup komputerów, mebli i sprzętu biurowego.
- Wzmacnianie oddziałów lokalnych: zakup komputerów; stworzenie lokalnych ośrodków naprawy; zakup narzędzi.
- Infrastruktura:
- budowa i utrzymanie punktów zbiórki gwarantujących przechowywanie herbaty i przypraw w czystych i suchych pomieszczeniach przed wywozem do fabryki;
- budowa i utrzymanie przyspieszających transport plonów dróg gruntowych, które służą wszystkim mieszkańcom; stworzenie dostępu do czystej wody w ośmiu wioskach.