Związek spółdzielców AGROCEL, Indie

Związek Agrocel Pure & Fair Cotton Growers’ Association w Raparze zrzesza 1930 producentów bawełny z okręgu Kaććh w zachodniej części Indii.

Zrzeszenie powstało w 2005 roku dzięki pomocy firmy Agrocel Industries Ltd. Organizacja z siedzibą w Bangalore zrzesza obecnie ponad 20 tysięcy rolników z różnych regionów Indii. Misją zrzeszenia jest poprawa jakości życia marginalizowanych drobnych rolników w Indiach. Aby osiągnąć ten cel, związek stawia na certyfikację rolnictwa ekologicznego i Fairtrade oraz skuteczną sprzedaż bawełny, ryżu, orzechów i innych produktów.

Uprawa bawełny, spółdzielnia AGROCEL w Indiach

Ciężkie czasy dla producentów bawełny

Mimo że bawełna odgrywa kluczową rolę w światowym przemyśle odzieżowym, od lat 70. obserwuje się stały spadek cen bawełny na światowym rynku. Dzieje się tak za sprawą wprowadzania tańszych metod produkcji, silnej konkurencji ze strony producentów tkanin sztucznych, a przede wszystkim olbrzymich dotacji, jakie rządy bogatych, zwłaszcza USA, Chin i państw Unii Europejskiej, przekazują swoim rolnikom, aby chronić rodzimą produkcję.

W rezultacie producenci z Afryki, Azji i Ameryki Łacińskiej nie mogą związać końca z końcem, a kraje rozwijające się, których eksport opiera się głównie na bawełnie, tracą dochody, za które można by finansować opiekę zdrowotną, edukację i szereg innych projektów społecznych.

Stosowane w procesie produkcji duże ilości środków ochrony roślin mają szkodliwy wpływ na środowisko naturalne. Stosowane tradycyjnie metody nawadniania znacząco uszczuplają zasoby wody w rzekach i jeziorach, obniżając przy tym poziom wód gruntowych. Woda staje się coraz trudniej dostępna dla mieszkańców wielu rejonów, w których uprawia się bawełnę.

Projekt bawełny ekologicznej i Fairtrade Agrocel

Jednym z kluczowych działań Agrocel jest realizowany obecnie na południu Indii projekt Organic & Fairtrade Cotton. W ramach projektu drobni producenci tworzą zrzeszenia, które ułatwiają spełnienie standardów rolnictwa ekologicznego i Fairtrade, modernizację czy zmniejszenie kosztów produkcji. Dzięki wsparciu marketingowemu oferowanemu przez Agrocel rolnicy zyskują dostęp do lepszego rynku zbytu, co przekłada się bezpośrednio na wzrost ich dochodów. Długofalowa współpraca polega również na promowaniu zasad Fairtrade i wzbudzaniu, zwłaszcza w młodych rolnikach, poczucia dumy i satysfakcji z wykonywanej pracy. Obecnie bowiem wielu młodych ludzi wobec fatalnej sytuacji ekonomicznej rolników porzuca ziemię i emigruje do miasta w poszukiwaniu lepszego życia.

W projekcie bierze udział pięć zrzeszeń producentów ekologicznej bawełny ze stanów Gudżarat, Tamil Nadu, Pradesh, Orissa i Karnataka.
Działająca w rejonie miasta Rapar w stanie Gudżarat spółdzielnia Agrocel Pure & Fair Cotton Growers’ Association przecierała szlaki projektu. Z pomocą firmy Agrocel w 2005 roku grupa 50 rolników założyła formalne zrzeszenie producentów. W tym samym roku miała miejsce premiera pierwszych produktów wytworzonych z bawełny Fairtrade. Założenie zrzeszenia było pierwszym krokiem na drodze do uzyskania certyfikatu Fairtrade, który otwierał przed producentami drzwi na rynek brytyjski.

Zmotywowani sukcesem rolnicy postanowili zaoferować udział w organizacji również producentom z sąsiedniego dystryktu Surendranagar. Aktualnie w organizacji działa 1930 rolników, w tym 64 kobiety. Łączny areał upraw wynosi ponad 6 tysięcy hektarów a przeciętne gospodarstwo ma około 3,3 hektara powierzchni.

Cena minimalna i premia Fairtrade

Około jednej piątej bawełny produkowanej przez członków Agrocel Pure & Fair Cotton Growers’ Association posiada certyfikat rolnictwa ekologicznego. W 2012 roku łączna produkcja ziaren bawełny wyniosła 4232 tony, z których pozyskano 1210 ton włókna bawełnianego. Na zasadach Fairtrade sprzedano 526 ton włókna.

Za każdy sprzedany kilogram ekologicznej bawełny na zasadach Fairtrade zrzeszenie otrzymuje gwarantowaną cenę minimalną Fairtrade wynoszącą 0,53 euro (0,44 euro za kilogram bawełny zwykłej). Premia Fairtrade wynosi 0,05 euro za kilogram bawełny. Środki z premii służą do finansowania projektów mających na celu poprawę jakości życia lokalnych społeczności. Projekty są wybierane przez członków zrzeszenia, natomiast nadzór nad ich realizacją pełni specjalnie wybrana komisja.

Projekty zrealizowane ze środków pochodzących z premii Fairtrade

Oprócz gwarancji ceny minimalnej i premii za produkty ekologiczne zrzeszenia rolników otrzymują również premię Fairtrade, która służy do finansowania wybranych demokratycznie projektów rozwojowych. Najnowsze projekty finansowane z premii:

• Program krótkoterminowych pożyczek na cele modernizacji produkcji
• Fundusz zapomogowy na pokrycie kosztów leczenia ubogich rolników
• Montaż instalacji nawadniania kroplowego na polach i wykopanie stawów do zbierania deszczówki
• Budowa kuchni i doprowadzenie pitnej wody bieżącej do wiejskiej szkoły
• Zakup podręczników szkolnych i odzieży dla potrzebujących dzieci rolników i innych mieszkańców okolicy
• Rekultywacja terenów uprawnych
• Organizacja szkoleń
• Pomoc techniczna przy budowie kompostowników do produkcji ekologicznego kompostu i nawozów
• Regularne badania weterynaryjne zwierząt hodowlanych
• Program nieodpłatnego udostępniania rolnikom nasion warzyw
• Kurs haftowania dla kobiet, dzięki któremu będą miały możliwość zarobkowania
• Zakup stojaków na obuwie do wiejskich szkół – szkoły uznawane są za miejsca święte i nie wolno wchodzić na ich teren w obuwiu
• Montaż latarni zasilanych energią słoneczną przy wiejskich ulicach
• Zakup pomp zasilających systemy nawadniania
• Zakup ciągnika i sprzętu do przygotowywania ziemi pod uprawę
• Budowa wiejskiej świetlicy, w której odbywają się spotkania, uroczystości weselne itp.
• Wdrożenie zintegrowanego systemu zarządzaniem upraw, którego celem jest przyciąganie zapylaczy oraz drapieżników i innych zwierząt żywiących się szkodnikami bawełny

Wzmacnianie organizacji z Fairtrade

W celu uzyskania certyfikatu Fairtrade drobni producenci rolni muszą utworzyć formalne zrzeszenie działające na zasadach demokratycznych. Grupy nieformalne, takie jak rolnicy działający przy Agrocel, mogą przystąpić do Fairtrade w ramach standardów dla produkcji kontraktowej, jeżeli podpiszą odpowiednią umowę z organizacją promującą – w tym wypadku jest to Agrocel Industries. Organizacja promująca bierze odpowiedzialność za rozwój i przekształcenie grupy producentów w autonomicznego partnera Fairtrade, a dodatkowo zajmuje się kwestiami związanymi z marketingiem i eksportem.

Dzięki wsparciu i szkoleniu z zakresu działalności biznesowej zorganizowanemu przez Agrocel Industries rolnicy zyskali możliwość stworzenia niezależnej organizacji, która może prowadzić interesy bezpośrednio z klientami z całego świata. Zdobycie wiedzy i doświadczenia w zakresie wszystkich etapów obróbki i eksportu bawełny znacznie zwiększyło wartość oferowanych produktów.

Produkcja bawełny

Produkcja rolna w suchym regionie Kaććh nie należy do łatwych zajęć. Uprawy są narażone na działanie suszy, a temperatura latem przekracza 45° Celsjusza. Na zmniejszenie plonów ma również wpływ zasolenie gleby powodowane nawadnianiem pól wodą ze studni, do których przeniknęła woda morska. Deszcz pada tu jedynie 15 dni w roku, suma opadów nie sięga nawet 30 centymetrów. Woda jest zatem rzadkim i cennym zasobem naturalnym, którym należy gospodarować w sposób rozsądny. Poziom wód gruntowych obniża się z roku na rok, a ubogich rolników nie stać na kopanie coraz to głębszych studni. Rolnicy budują więc tymczasowe tamy, aby zbierać deszczówkę. Tamy na strumieniach wpływają na zachowanie poziomu wód gruntowych, a stare studnie napełnia się wodą z rzek.

Kobieta zbierająca bawełnę, spółdzielnia AGROCEL w Indiach

Aby rozwiązać problem braku wody, rolnicy uprawiają tradycyjne odmiany bawełny i inne rośliny, które dobrze znoszą suszę. Jednak nawadniane wodą deszczową pola nie przynoszą dużych plonów, a nawadnianie powierzchniowe obniża żyzność gleby. Agrocel zachęca więc producentów do stosowania nawadniania kroplowego, które jest lepsze i dla rolnictwa, i dla środowiska naturalnego. Rolnicy otrzymują instalacje nawadniania kroplowego izraelskiej firmy Netafim. Koszt montażu instalacji na hektarze powierzchni wynosi około 800 funtów brytyjskich. Agrocel pomaga rolnikom w pozyskiwaniu rządowych dotacji w wysokości 280 funtów.

Większość gospodarstw ma od czterech do ośmiu hektarów powierzchni, a przeciętne zbiory zwykłej bawełny z hektara oscylują wokół 650 kilogramów. Oprócz bawełny rolnicy uprawiają również pszenicę, soczewicę, sorgo, sezam, orzechy ziemne, pomidory, paprykę, mango oraz rośliny pastewne dla krów, bawołów i wołów, które dają mleko i są wykorzystywane jako zwierzęta pociągowe, a ich odchody służą do nawożenia pól.

Zatrudniani w trybie dziennym robotnicy sezonowi pracują przy zbiorach i usuwaniu chwastów. W stanie Gudżarat istnieje szeroko praktykowany zwyczaj polegający na tym, że biedniejsi chłopi przenoszą się wraz z rodzinami do gospodarstwa bardziej zamożnych rolników. W zamian za pracę gospodarz oferuje rodzinie dom, w którym jest prąd i woda, a także spłachetek gruntu pod uprawę warzyw. Rodzina otrzymuje też maślankę i może hodować krowę. Za pracę w polu przybysz ma prawo do jednej piątej lub jednej czwartej plonów, które może sprzedać samodzielnie lub wspólnie z właścicielem ziemi. Wiele rodzin spędza w ten sposób siedem lub osiem miesięcy w roku. Niektóre ubogie rodziny wracają w rodzinne strony tylko na ważne uroczystości rodzinne i obchody świąt.

Przejście na rolnictwo ekologiczne

W ciągu pierwszych trzech lat procesu przejścia na produkcję ekologiczną plony maleją o około 15%. W tym czasie nawozy chemiczne i pestycydy stopniowo zastępuje się środkami ekologicznymi.

Jako nawóz wykorzystuje się głównie odchody hodowanych krów, natomiast środki ochrony roślin produkuje się na bazie oleju z kruszonych nasion miodli indyjskiej. Po zakończeniu procesu przejścia na rolnictwo ekologiczne znacznie spadają koszty produkcji.

Premia za produkcję ekologiczną stanowi niezbędną zachętę dla rolników, ponieważ ten sposób uprawy roli jest bardziej pracochłonny. Agrocel Industries zachęca rolników do stosowania płodozmianu, który korzystnie wpływa na żyzność gleby i hamuje wzrost liczby szkodników. Rolnicy muszą stosować ekologiczne metody produkcji nawet wówczas, gdy w ramach płodozmianu w danym roku uprawiają zboża, za które nie przysługuje premia Fairtrade. Z tego też powodu ważne jest utrzymanie dopłat do rolnictwa ekologicznego.

Łańcuch dostaw bawełny

Droga, jaką bawełna przebywa z pola do odziarniarki, a następnie na rynek jest różna w zależności od regionu. W Indiach rolnicy sprzedają bawełnę na otwartych aukcjach odbywających się na lokalnych rynkach zwanych mandi. Głównymi odbiorcami są właściciele odziarniarek, kupcy i pośrednicy, jak również agencja rządowa CCI (Cotton Corporation of India).

Władze stanowe ustalają minimalną cenę skupu, a monitorowaniem cen zajmują się lokalne komisje ds. handlu produktami rolnymi (ang. APMC – Agricultural Produce Marketing Committee). Ceny bawełny kształtuje rynek międzynarodowy. Rządowa agencja CCI prowadzi interwencyjny skup bawełny w przypadku, gdy ceny rynkowe spadają poniżej ustalonego minimum.