Czy Sprawiedliwy Handel rzeczywiście zwalcza problem ubóstwa?
Recenzja publikacji „Sprawiedliwy Handel? Czy Fair Trade rzeczywiście zwalcza problem ubóstwa?”
Jakiś czas temu w księgarniach pojawiła się książka Victora v. Claara „Sprawiedliwy Handel? Czy Fair Trade rzeczywiście zwalcza problem ubóstwa?”. Jego główna teza zakłada, że Sprawiedliwy Handel nie spełnia swoich zadań i nie zmniejsza ubóstwa producentów. W publikacji można znaleźć kilka tez na temat Sprawiedliwego Handlu, ale tylko jedna z nich odnosi się do głównego tematu książki. Polska Koalicja Sprawiedliwego Handlu skontaktowała się bezpośrednio z autorem książki, Victorem v. Claarem, prosząc o ustosunkowanie się do naszych pytań dotyczących jego publikacji. Niestety nigdy nie uzyskaliśmy odpowiedzi na zadane pytania.Wpływ Sprawiedliwego Handlu na los producentów z krajów Globalnego Południa to kwestia o znaczeniu podstawowym, dlatego postanowiliśmy przygotować odpowiedź na twierdzenia autora książki. Recenzji podjął się jeden z Koalicjantów – Borys Bińkowski.
Poniżej fragment tekstu, całą polemikę z Claarem można przeczytać, klikając łącze „Pełny tekst polemiki z książką Claara”.
Najważniejsze tezy książki
„Sprawiedliwy Handel? Czy Fair Trade rzeczywiście zwalcza problem ubóstwa?”, bo tak brzmi pełen tytuł w języku polskim, jest krótką i niewielką książeczką, a tak naprawdę rozbudowanym artykułem utrzymanym w konwencji artykułu naukowego.
Jego główna teza zakłada, że Sprawiedliwy Handel (Fair Trade, FT) nie spełnia swoich zadań i nie zmniejsza ubóstwa producentów produktów FT. Przypomnijmy: Fair Trade został stworzony, aby ubodzy producenci z krajów rozwijających się mogli uzyskać godne wynagrodzenie za swoją pracę (podsumowanie autorskie zasad FT na podstawie: fairtrade.net). Jest to bardzo ważne. W całym ruchu chodzi o poprawę losu producentów, a nie regulację dystrybucji w krajach rozwiniętych. A czym jest godne wynagrodzenie? Jest to wynagrodzenie pozwalające na utrzymanie rodziny, zapewnienie jej dachu nad głową, podstawowej edukacji i wyżywienia, a więc standardu, do którego jesteśmy w Europie przyzwyczajeni. Tylko tyle i aż tyle.
Autor „Sprawiedliwego Handlu?…”, Victor v. Claar na poparcie swojej tezy przedstawia kilka ważnych argumentów, niektóre są częściowo uzasadnione. Można je wymienić w punktach:
- Uprawa kawy Fair Trade jest dla producentów bardziej opłacalna niż inne uprawy konwencjonalne. W związku z tym coraz więcej rolników będzie zmieniało profil produkcji, przechodząc do upraw kawy FT, co spowoduje wzrost podaży na rynku. Przy mechanizmach związanych ze spadkiem spożycia kawy w krajach rozwiniętych doprowadzi to do spadku jej cen, na czym ucierpią przede wszystkim pozostali producenci kawy, gdyż ci uczestniczący w FT będą chronieni gwarancją ceny minimalnej.
- Autor sugeruje, że FT funkcjonuje jako alternatywa dla tzw. wolnego rynku, że jest czymś w rodzaju pozarynkowych regulacji, które wprowadzają niepotrzebne i niebezpieczne dla rynku mechanizmy.
- Wg Claara FT jest szczególnym rodzajem marketingu. Uważa on, że producenci produktów Fair Trade budują pewną markę, desygnowaną przede wszystkim do świadomych konsumentów i że jest to głównym przedmiotem ich działań. Zauważa on też, że wypromowany znak FT jest wykorzystywany jako pretekst do podnoszenia cen detalicznych.
- Claar uważa, że premia cenowa dla producentów FT jest formą jałmużny. Cytuje on Paula Colliera (2007): „Premia cenowa w produktach Sprawiedliwego Handlu jest formą jałmużny i nie ma w tym nic złego. Problem jednak w tym […], że zachęca to obdarowanych do pozostania przy tym, czym się aktualnie zajmują – produkowaniem kawy.”
Jak widać wszystkie tezy, poza pierwszą, nie mówią nam nic o hipotezie zawartej w tytule, a więc „czy Fair Trade rzeczywiście zwalcza problem ubóstwa?”. Tak naprawdę można by je pominąć, bo są nie na temat. Czy FT jest formą jałmużny, czy nie?; czy sprowadza się głównie do marketingu?; czy jest alternatywą wobec wolnego rynku? To wszystko nie ma znaczenia dla głównego celu Fair Trade i dla odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule książki. Są to ważne problemy i nie są one obce osobom popierającym ideę Sprawiedliwego Handlu, dlatego zamierzam się nimi również zająć, jednak musimy mieć jasność – odpowiedź na te pytania nie przybliży nas do potwierdzenia bądź obalenia hipotezy książki.
Cały artykuł znajdziesz tutaj.
Data publikacji: 28 grudnia 2013