Czy koronawirus stłumi modową rewolucję?
Czy nadciągająca globalna recesja gospodarcza wywołana pandemią COVID-19 pogrzebie wysiłki aktywistów na rzecz poprawy jakości życia milionów rolników uprawiających bawełnę, szwaczek i innych osób zatrudnionych przy produkcji naszych ubrań?
W przemyśle modowym wszystko dzieje się szybko. Co sezon zmieniają się trendy, marki wypuszczają na rynek kilkanaście nowych kolekcji rocznie, a kobiety i mężczyźni uprawiający bawełnę i szyjący nasze ubrania muszą pracować jeszcze szybciej i jeszcze więcej, zarabiając przy tym grosze. W takich warunkach nie ma miejsca na myślenie o bezpieczeństwie pracowników.
Fashion Revolution – #Whomademyclothes?
24 kwietnia 2013 roku w stolicy Bangladeszu Dhace zawalił się budynek fabryki Rana Plaza, grzebiąc w swoich ruinach ponad tysiąc osób. Katastrofa zmieniła podejście wielu osób do „szybkiej mody”. Narodził się ruch Fashion Revolution. Miliony konsumentów fotografowało się w ubraniach założonych na lewą stronę, tak by widoczna była metka, pytając firmy „Who made my clothes?” i domagając się poszanowania pracowników fabryk odzieżowych. Z roku na rok temat odpowiedzialnej mody przebijał się do świadomości konsumentów. W rezultacie firmy zaczęły zwracać uwagę na kwestie zrównoważonej produkcji odzieży, która zaczyna się już od poprawy losu rolników produkujących bawełnę. A zatem sytuacja w globalnej branży odzieżowej ulegała stopniowej poprawie, choć nie tak szybko, jak chcieliby tego aktywiści i pracownicy. Fairtrade od lat odgrywa aktywną rolę w procesie naprawy branży odzieżowej, zarówno poprzez certyfikację bawełny, jak i programy skierowane do przemysłu odzieżowego.
Pracownica szwalni Rowa Fashions, Bangladesz
Moda zaczyna się na polu
Bawełna jest zdecydowanie najpopularniejszym surowcem wykorzystywanym przy produkcji odzieży. Tymczasem zainteresowanie modą na świecie kończy się zazwyczaj na poziomie fabryk, mimo że transparentne powinny być również poprzedzające go etapy produkcji, takie jak tkanie, przędzenie, odziarnianie i uprawa bawełny. Niestety wiele marek nie wie nawet, skąd pochodzi ich surowiec. Szacuje się, że w produkcji bawełny uczestniczy 100 milionów rolniczych rodzin w 70 krajach świata. 90% tych producentów to drobni rolnicy w krajach rozwijających się, żyjący w ubóstwie w społecznościach wiejskich. Często ci drobni rolnicy nie odnoszą korzyści z dobrej koniunktury na rynku, bo nie mają do niego dostępu i muszą sprzedawać bawełnę pośrednikom, którzy ustalają cenę. Intensywna uprawa bawełny ma także negatywny wpływ na środowisko.
Standard Fairtrade dla bawełny chroni rolników narażonych na wyzysk, umożliwiając im sprzedaż plonów po lepszych cenach, dzięki czemu stać ich na utrzymanie swoich rodzin. Oprócz tego spółdzielnie i organizacje pracy kontraktowej (wspierające rolników na etapie tworzenia spółdzielni) otrzymują również premię Fairtrade, którą przeznaczają na wybrane wspólnie w demokratycznym głosowaniu projekty rozwojowe, takie jak dostęp do czystej wody, opieki medycznej czy edukacji. Aktualnie w systemie Fairtrade działa około 45 tysięcy rolników, z czego około trzy czwarte mieszka w Indiach. Organizacje producentów bawełny Fairtrade działają również między innymi w takich krajach, jak Kirgistan, Senegal, Kamerun czy Burkina Faso.
Z kolei wprowadzony stosunkowo niedawno Standard dla branży tekstylnej uwzględnia łańcuchy dostaw na całej ich długości. Jego celem jest egzekwowanie przestrzegania zasad BHP i praw pracowniczych oraz podnoszenie wysokości pensji do poziomu wystarczającego na godziwe życie.
Audyt w fabryce Chetna Organic, Indie
Koronawirus uderza w przemysł odzieżowy
Szalejąca od kilku miesięcy pandemia COVID-19 zmienia świat na naszych oczach. Ograniczenia w produkcji, handlu i transporcie międzynarodowym, mające na celu powstrzymanie rozprzestrzeniania się wirusa SARS-Cov-2, już dziś negatywnie odbijają się na światowej gospodarce. Ze względu na globalny charakter łańcuchów dostaw branża odzieżowa jest jedną z najbardziej narażonych na kryzys. Koszty pandemii nie rozkładają się równomiernie w całej branży. Najwięcej stracą ci, którzy znajdują się na samym początku łańcucha i nawet w normalnych warunkach ledwo wiążą koniec z końcem.
Dramat pracowników fabryk
Związki zawodowe i organizacje pozarządowe, jak Clean Clothes Campaign, informują o kryzysie dotykającym pracowników fabryk odzieżowych w krajach globalnego Południa. Sytuację pogarsza fakt, że niektóre marki odzieżowe, wykorzystując dominującą pozycję w łańcuchach dostaw, z dnia na dzień anulują zamówienia, a nawet zwracają już wysłane transporty z zamówionymi kolekcjami. Jednocześnie pandemia COVID-19 jest obecna również w krajach globalnego Południa, więc rządy tamtejszych krajów narzucają tymczasowe zamknięcie zakładów. Fabryki odzieżowe działające w trybie ekspresowych zamówień nie mają poduszek finansowych, które pozwoliłyby im przetrwać trudny okres. Nie mogą też liczyć na wsparcie władz. Wysyłają więc pracowników na przymusowe urlopy lub wstrzymują wypłaty. Problem w tym, że miliony pracowników w Bangladeszu i innych krajach żyją w biedzie, od wypłaty do wypłaty, a każdy przestój w płatnościach sprawia, że w oczy zagląda im głód.
Kłopoty nie omijają rolników
W wyniku pandemii tracą również rolnicy. Jak informuje Fairtrade International, ograniczenia w sprzedaży odzieży wywołały znaczny spadek popytu na bawełnę i obniżyły jej i tak niskie ceny skupu. Wiele przędzalni zostało zamkniętych, więc zebrana bawełna nie została jeszcze przetworzona. Rolnicy obawiają się kolejnych spadków cen. Ze względu na utrudnioną dystrybucję ziaren prawdopodobnie opóźnią się zasiewy. Wszystko to sprawia, że przyszłość drobnych producentów bawełny jest bardzo niepewna.
Fairtrade wspiera rolników i pracowników
W obliczu pandemii COVID-19 Fairtrade podejmuje szereg działań, aby wspierać rolników i pracowników z krajów globalnego Południa. Jednym z najważniejszych instrumentów umożliwiających pomoc jest premia Fairtrade. Komisja ds. standardów Fairtrade podjęła decyzję o tym, że premia może być wydana w bardziej elastyczny sposób. Do tej pory premia służyła głównie do realizacji projektów rozwojowych. Dzięki wprowadzonym zmianom certyfikowane plantacje, fabryki i spółdzielnie mogą na bieżąco wydawać premię na zakup środków ochrony osobistej, jak maseczki czy rękawiczki. Co więcej, według nowych zasad nawet sto procent premii Fairtrade może zostać rozdzielone między pracowników w gotówce. To bardzo istotne rozwiązanie, które pozwoli im przetrwać ten najtrudniejszy czas. Fairtrade prowadzi również szkolenia dla rolników i pracowników z zakresu higieny i ochrony przed zakażeniem wirusem SARS-Cov-2. Jednocześnie organizacja utrzymuje stały kontakt z firmami zajmującymi się importem, wytwarzaniem i handlem produktami ze znakiem FAIRTRADE, podkreślając, że ich wsparcie jest teraz szczególnie ważne dla milionów mieszkańców globalnego Południa.
Szkolenie z zakresu higieny dla pracowników, Indie
Rynek odzieży Fairtrade w Polsce
Koronawirus daje się we znaki również polskim firmom zaangażowanym w produkcję i sprzedaż odzieży z certyfikowanej bawełny. Ograniczenia w handlu i transporcie utrudniają prowadzenie sprzedaży. Przedsiębiorcy starają się dostosować do sytuacji i na bieżąco reagować na wszelkie zmiany. Bez wątpienia sytuacja najmocniej odbija się na eksporcie towarów za granicę.
Fairpants to pierwszy w Polsce producent bielizny i odzieży lekkiej z certyfikowanej bawełny Fairtrade. W ubiegłym roku firma otworzyła zakład produkcyjny w miejscowości Linia na Kaszubach. Aktualnie Fairpants do każdego zamówienia dodaje gratis maseczkę trójwarstwową z wkładem z fizeliny.
Więcej informacji: fairpants.com
Koko World od lat promuje etyczne i zrównoważone podejście do mody. W ostatnim czasie krakowska firma podpisała umowę licencyjną na sprzedaż pod własną marką produktów z bawełny organicznej z certyfikatem Fairtrade. W wyniku ograniczeń w transporcie międzynarodowym Koko World wciąż czeka na dostawę pierwszej partii odzieży z Indii, która już wkrótce powinna trafić do sprzedaży.
Więcej informacji: kokoworld.pl
Pontiki Baby to spełnienie marzeń Moniki Filipiny – cenionej w Polsce i za granicą ilustratorki i autorki literatury dziecięcej, która od dawna chciała zobaczyć swoje grafiki na dziecięcych śpioszkach i piżamkach. Marka Pontiki Baby jako pierwsza w Polsce oferuje autorskie ilustrowane ubranka dla niemowląt z bawełny organicznej z certyfikatem Fairtrade. Pierwszy transport tych zaprojektowanych w Polsce i wykonanych w Indiach produktów dotarł na przełomie lutego i marca, jednak firma wstrzymywała się z rozpoczęciem sprzedaży w związku z dynamiczną sytuacją epidemiczną. Aktualnie Pontiki Baby zamierza uruchomić sprzedaż ubranek – początkowo na terenie kraju, a w miarę stabilizowania się sytuacji międzynarodowej również za granicę.
Więcej informacji: Pontiki Baby
What’s under to marka, która zadebiutowała na polskim rynku nietuzinkową mikrokolekcją T-shirtów z certyfikowanej bawełny Fairtrade. What’s under działa w duchu slow fashion, a subtelny haft „h u m a n” na koszulkach mocno wpisuje się w dzisiejsze czasy, w których potrzeba nam wzajemnej troski o siebie.
Więcej informacji: whatsunder.pl
Czas na solidarność
Fairtrade udowadnia, że przemysł odzieżowy może być etyczny dla wszystkich, na całej długości łańcucha dostaw: od rolników uprawiających bawełnę przez pracowników fabryk, szwaczki, pakowaczy i spedytorów aż po sprzedawców. W aktualnej sytuacji okazywanie solidarności z rolnikami i pracownikami nabiera szczególnego znaczenia. Społeczne i finansowe koszty pandemii nie mogą być przenoszone na marginalizowanych mieszkańców globalnego Południa. Dotyczy to w równym stopniu branży odzieżowej, produkcji żywności czy innych dziedzin międzynarodowego handlu. Jedynie działając wspólnie, jesteśmy w stanie skutecznie minimalizować skutki pandemii COVID-19.
Miniporadnik dla odpowiedzialnych konsumentów
W tych trudnych czasach podejmowanie odpowiedzialnych decyzji konsumenckich staje się jeszcze ważniejsze. Każdy z nas może przyczynić się do tego, by zażegnać kryzys.
- Kupuj mniej, ale lepiej. Wybieraj odzież ze znakiem FAIRTRADE. W ten sposób przyczyniasz się do poprawy sytuacji rolników i pracowników z krajów globalnego Południa i wysyłasz jasny sygnał do firm, że zależy ci na tym, by ludzie, którzy produkują twoje ubrania, mogli żyć i pracować w godnych warunkach.
- Domagaj się zmian. Pytaj marki o to, w jakich warunkach powstają twoje ubrania, publikując posty z hashtagiem #whomademyclothes. Szukaj w mediach społecznościowych tych, którzy je uszyli i oznaczyli swój pot hashtagiem #imadeyourclothes.
- Informuj, angażuj się, działaj. Udostępniaj informacje o działaniach Fashion Revolution i Fairtrade wśród swoich znajomych i w kanałach społecznościowych. Pamiętaj – pozytywnymi ideami też można zarażać 😉
Opracowano w ramach międzynarodowych projektów „Trade Fair, Live Fair: Raising Awareness and Mobilizing the European Public to Advance Consumption Patterns that Nurture the Sustainable Development Goals” (finansowanego ze środków Unii Europejskiej) oraz “V4 Cooperation for moving forward fair trade as socially innovative economic model” (finansowanego z funduszu wyszehradzkiego). Za treść odpowiada Fundacja „Koalicja Sprawiedliwego Handlu” – Fairtrade Polska.
