Belize: producenci Fairtrade mobilizują władze i społeczeństwo do zajęcia się problemem pracy dzieci

Cukier trzcinowy stanowi aż 40 procent wartości eksportu Belize. W Północnej części kraju uprawą trzciny cukrowej zajmuje się ponad 5300 rodzin. Uprawa trzciny jest trudna, a zysk niepewny. W walce o przetrwanie ubodzy rolnicy często nie widzą innego wyboru, jak tylko zaangażować wszystkich członków rodziny do pracy na roli.

Problem

Raport opublikowany w 2015 roku przez Departament Pracy USA określał efekty wysiłków Belize na rzecz wyeliminowania najgorszych form pracy dzieci jako minimalne. Władze kraju podpisały co prawda konwencje Międzynarodowej Organizacji Pracy dotyczącą pracy dzieci, jednak lokalne prawo wciąż wymagało uszczelnienia.

Zarówno Związek producentów trzciny cukrowej w Belize (BSCFA), jak i FLOCERT (organizacja odpowiedzialna za certyfikację Fairtrade) jeszcze przed opublikowaniem raportu zdawały sobie sprawę z powagi sytuacji i już wcześniej podjęły odpowiednie działania. Przy wsparciu Fairtrade International i sieci producentów Fairtrade z Ameryki Łacińskiej (CLAC) związek producentów trzciny cukrowej BSCFA podjął się wdrożenia ambitnego programu naprawczego. Celem programu jest bezpieczne rozpoznawanie i reagowanie na przypadki dzieci zaangażowanych w zakazane formy pracy oraz zapobieganie pracy dzieci przy uprawie trzciny cukrowej w Belize. Na początku 2015 roku związek producentów BSCFA wprowadził również opracowany przez Fairtrade International system monitorowania i reagowania YICBMR, którego kluczowym aspektem jest włączanie wszystkich członków lokalnych społeczności do przeciwdziałania zjawisku pracy dzieci.
– Początkowo wdrożyliśmy własny wewnętrzny system monitoringu zjawiska pracy dzieci i program uświadamiający na wszystkich terenach, na których mieszkają i pracują zrzeszeni w BSCFA rolnicy. Zrozumieliśmy jednak, że musimy lepiej poznać ten problem, a zwłaszcza jego negatywne skutki. Sama identyfikacja przypadków pracy dzieci to za mało – tłumaczy Zune Canche, starszy księgowy i ekspert ds. ochrony związku

Spojrzeć prawdzie w oczy

W 2014 roku niezależni audytorzy certyfikacji Fairtrade znaleźli dowody na to, że na polach trzciny cukrowej w Belize w godzinach nauki szkolnej pracują dzieci. Reakcja audytorów była natychmiastowa – zawieszenie certyfikacji Fairtrade BSCFA. Wznowienie handlu na zasadach Fairtrade wymagało podjęcia stosownych działań naprawczych.
– Zawieszenie certyfikacji było punktem zwrotnym w naszej historii. W naszej organizacji, podobnie zresztą jak w całym kraju, nie przykładano należnej wagi do zjawiska pracy dzieci – przyznaje Zune Canche. – Teraz zdaliśmy sobie sprawę, że sami sobie z tym nie poradzimy. Potrzebowaliśmy pomocy, aby uświadamiać ludzi i odpowiednio zająć się problemem.
Członkowie związku BSCFA zrozumieli potrzebę aktywnego wsparcia ze strony branży cukrowej, społeczeństwa obywatelskiego i – co szczególnie istotne – właściwych agencji rządowych. Wdrożenie opracowanego przez Fairtrade systemu monitoringu i reagowania na przypadki pracy dzieci YICBMR pokazało determinację BSCFA, z jaką związek przystąpił do naprawy sytuacji. Oprócz działań zapobiegawczych i wycofywania z pracy dzieci wykonujących nieodpowiednie zajęcia (niestosownie do wieku, niebezpieczne, w godzinach nauki szkolnej) istotnym elementem działań jest aktywne poszukiwanie innych możliwości rozwoju dla dzieci i wspieranie ich w powrocie do szkoły. Oprócz tego związek producentów trzciny cukrowej BSCFA wezwał rząd Belize do podjęcia walki ze zjawiskiem pracy dzieci na poziomie krajowym.
– Dotąd ludzie unikali tematu pracy dzieci. Nie chcieli przyznać, że to zjawisko istnieje, że ich dotyczy. Mówili, że nikt nie ma prawa pouczać rodziców, jak wychowywać dziecko. Wokół pracy dzieci narosło wiele nieporozumień – tłumaczy Canche.

Współpraca przynosi efekty

Liderzy związku BSCFA spotykali się z przedstawicielami agend rządowych, jak Krajowa Komisja ds. Rodzin i Dzieci, aby podzielić się informacjami na temat pracy dzieci i przedstawić strategię działań. Przedstawiciele BSCFA i Fairtrade wzięli też udział w pierwszej wielostronnej debacie na temat pracy dzieci przy uprawie trzciny cukrowej. Dwa lata intensywnych kontaktów z przedstawicielami branży cukrowej i władz przyniosły już pierwsze poważne efekty.
W lutym 2017 roku Ministerstwo Pracy ogłosiło powołanie Komisji doradczej ds. pracy, Komisji trójstronnej, Krajowej komisji ds. pracy dzieci i Zespołu ds. negocjacji. Powołanie tych ciał to istotny krok na drodze do rozwiązania problemu pracy dzieci w całym kraju. Jednak wciąż jeszcze pozostaje wiele do zrobienia.
Teraz władze Belize powinny zatwierdzić listę zajęć uznanych na niebezpieczne dla dzieci. Zmiany wymagają również niektóre przepisy prawa. Dzieci w Belize są objęte obowiązkiem szkolnym do 14. roku życia. Wielu rolników nie stać na pokrycie kosztów dalszej edukacji swoich dzieci, jednak te – zgodnie z ustawą – nie mogą pracować przy produkcji trzciny cukrowej do ukończenia 18. roku życia. Związek BSCFA szuka więc sposobów na to, aby wzmocnić pozycję młodych ludzi w wieku 14 – 18 lat i stworzyć im inne możliwości.

W wyniku zawieszenia w 2014 roku nasz związek musiał przejść przez bardzo trudny proces naprawczy. Tym bardziej cieszymy się, że obecnie stanowimy siłę napędową działań zmierzających do poprawy sytuacji w całej branży cukrowej. Pukaliśmy do drzwi ministerstw, nawiązywaliśmy kontakty z innymi podmiotami zajmującymi się produkcją cukru. Udało nam się nawiązać dialog na temat wpływu zjawiska pracy dzieci na życie najmłodszych członków społeczności i całych rodzin rolników. Działania rządu Belize to dla nas znak, że nie jesteśmy osamotnieni w wysiłkach. Rozwiązanie problemu pracy dzieci sprawi, że kolejnym pokoleniom mieszkańców Belize będzie żyło się lepiej niż poprzednim. Aby tak się stało, musimy jednak usunąć kluczowe przeszkody zagrażające zrównoważonemu rozwojowi i bezpieczeństwu obywateli.

Adalid Wicab, Przewodniczący Zarządu BSCFA

Partnerstwo dla rozwoju

Początki Fairtrade w Belize sięgają 2008 roku. Obecnie w kraju działają trzy organizacje zrzeszające producentów cukru Fairtrade, które produkują łącznie 1 300 000 ton trzciny cukrowej, oraz jeden związek producentów kakao. W ocenie ekspertów Fairtrade International wprowadzenie rozwiązań systemowych może wywrzeć ogromny wpływ nie tylko na sytuację dzieci, ale również na przyszłość całej branży cukrowej.

Władze Belize pracują nad rozwiązaniami prawnymi, które umożliwią walkę z wykorzystywaniem dzieci i młodzieży. Ogłoszone niedawno przez Ministerstwo Pracy powołanie nowych jednostek wyraźniej pokazuje, że w walce ze zjawiskiem pracy dzieci kluczową rolę odgrywa wprowadzenie przepisów ustanawiających i chroniących prawa dziecka. Inny model produkcji trzciny cukrowej jest możliwy. Model, w którym dzieci i młodzież nie tylko pomagają rozpoznawać przypadki pracy dzieci, ale są również włączane do dyskusji o przyszłości branży cukrowej. Dzięki temu będą w stanie określić zmiany konieczne do tego, aby ci młodzi ludzie zdecydowali się na związanie swojej przyszłości z uprawą trzciny cukrowej.

Anita Sheth, starszy doradca Fairtrade International ds. odpowiedzialności społecznej i rozwoju

Belize daje przykład

Marike de Peña , przewodnicząca związku producentów Fairtrade z Ameryki Łacińskiej i Karaibów CLAC, dodaje: – Nasze osiągnięcia w Belize to doskonały przykład działań, które należy promować na całym kontynencie. Zdobyte doświadczenia ułatwią nam uruchamianie podobnych programów w innych krajach w trosce o poprawę sytuacji dzieci z terenów wiejskich i ich lepszą przyszłość.
W kwietniu bieżącego roku przedstawiciel Fairtrade International zabrał głos podczas inauguracji projektu partnerstwa między Unią Europejską a Belize. Wystąpienie poświęcone było możliwościom, jakie YIBCMR – autorski projekt Fairtrade International – stwarza w zakresie oceny ryzyka wystąpienia zjawiska pracy dzieci w branży cukrowej. Za wdrożenie rozwoju odpowiada Child Development Fund – organizacja pozarządowa działająca w rejonach Orange Walk i Corozal, na terenie których działają producenci i przetwórcy trzciny cukrowej Fairtrade.
Fairtrade współpracuje z innymi podmiotami na rzecz wzmocnienia prawnej ochrony dzieci i wprowadzenia rozwiązań wymierzonych w zwalczanie przyczyn tego zjawiska. Jednocześnie organizacja Fairtrade cały czas monitoruje i stanowczo reaguje na wszelkie przypadki nadużyć wobec dzieci i innych marginalizowanych grup społecznych w organizacjach producentów, z którymi współpracuje.

Artykuł opublikowany pierwotnie w serwisie Food Tank.