Apel do Prezesa Rady Ministrów

Zrównoważony rozwój przedsiębiorstw wymaga od rządu zrównoważonego i skoordynowanego podejścia. Czy polska administracja jest na to gotowa? Apel 35 organizacji biznesowych i pozarządowych do polskiego rządu.

Razem z organizacjami biznesowymi i pozarządowymi, związkami zawodowymi, a także przedsiębiorstwami i kancelariami prawnymi skierowaliśmy apel wzywający polski rząd do skoordynowania działań w obszarze zrównoważonego rozwoju, w tym stworzenia zintegrowanego systemu wsparcia i nadzoru w tym obszarze. Co to oznacza w praktyce? W piśmie skierowanym w dniu 28 sierpnia br. do Prezesa Rady Ministrów, Donalda Tuska, podkreślamy m.in. pilną potrzebę podjęcia działań umożliwiających skoordynowaną i wewnętrznie spójną transpozycję rosnącej liczby regulacji unijnych z zakresu zrównoważonego rozwoju do polskiego porządku prawnego oraz powołania lub wskazania jednostki zdolnej zapewnić skuteczną implementację nowych przepisów w praktyce. Nowo utworzona lub wyodrębniona jednostka, dzięki zgromadzonym w jednym miejscu kompetencjom, miałaby za zadanie wspierać i nadzorować przedsiębiorstwa w obszarze zrównoważonego rozwoju.

W gąszczu przepisów prawnych

Na przestrzeni ostatnich lat na poziomie UE wprowadzono wiele koniecznych regulacji w obszarze zrównoważonego rozwoju. Już teraz obowiązują lub wkrótce zaczną obowiązywać zapisy co najmniej pięciu (lista na dole strony) rozporządzeń i dyrektyw, w tym dwóch kluczowych: dyrektywy w odniesieniu do standardów sprawozdawczości w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSRD) oraz dyrektywy w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD). Choć są one potrzebne, ilość i szczegółowość przepisów może przyprawić o ból głowy osoby zajmujące się w firmach zrównoważonym rozwojem.

Istnienie równoległych i częściowo pokrywających się reżimów prawnych stanowi realne wyzwanie dla przedsiębiorstw. Jeszcze większym problemem byłoby rozproszenie nadzoru nad realizacją tych obowiązków między różne organy. Grozi to równoległymi postępowaniami w tej samej sprawie, rozbieżnymi interpretacjami obowiązków prawnych i międzynarodowych standardów, a także brakiem wspólnego głosu na różnych forach. Ponadto rozdrobnienie kompetencji będzie nieefektywne ekonomicznie i może spowolnić proces zdobywania wiedzy wśród osób pracujących w administracji, ograniczając możliwość wsparcia dla przedsiębiorstw.

Proponujemy rozwiązanie

Sygnatariusze listu proponują utworzenie lub wskazanie jednej instytucji odpowiedzialnej za wsparcie polskich przedsiębiorstw w ich obowiązkach w obszarze zrównoważonego rozwoju. Zdaniem podpisanych podmiotów warto, by instytucja ta objęła także nadzór nad raportowaniem dużych przedsiębiorstw niegiełdowych oraz – zważywszy na ograniczone kompetencje KNF – także giełdowych w zakresie, w jakim nie jest to związane z interesem uczestników obrotu giełdowego.

Do zakresu kompetencji postulowanej instytucji powinny należeć także: koordynacja działań w zakresie zrównoważonego rozwoju na poziomie administracji centralnej, współpraca z ministerstwami i innymi organami administracji publicznej oraz unijnymi organami, które są zaangażowane w tworzenie lub interpretowanie przepisów, analogicznymi organami z krajów członkowskich oraz organizacjami pozarządowymi i ponadnarodowymi, działającymi w obszarze zrównoważonego rozwoju.

By skutecznie pełnić swoją rolę, instytucja ta miałaby być wspierana przez ciało konsultacyjno-doradcze, w skład którego weszliby/weszłyby przedstawiciele/przedstawicielki biznesu, związków zawodowych, organizacji pozarządowych działających w obszarze zrównoważonego rozwoju, a także świata akademickiego. Do zadań postulowanego ciała doradczego należałoby: doradzanie, konsultowanie i zapewnienie wsparcia kompetencyjnego w zakresie zrównoważonego rozwoju.

Korzyści dla wszystkich

Wśród korzyści takiego rozwiązania sygnatariusze listu wymieniają m.in.: minimalizowanie ryzyka prawnego, optymalizację wysiłków dzięki zintegrowanemu systemowi wsparcia i nadzoru, łatwiejsze prowadzenie działań informacyjnych i edukacyjnych i – w efekcie – poprawę konkurencyjności polskich przedsiębiorstw.

Organizacje postulują jak najszybsze zorganizowanie okrągłego stołu, składającego się z przedstawicieli/przedstawicielek zainteresowanych stron, w celu omówienia szczegółów przedstawionej w piśmie propozycji i rozpoczęcia szerokich konsultacji na temat najlepszego rozwiązania, jeśli chodzi o wsparcie i nadzór przedsiębiorstw w obszarze zrównoważonego rozwoju.

Apel skierowany do Prezesa Rady Ministrów można pobrać tutaj.

Wybrane rozporządzenia i dyrektywy UE, które w nadchodzącym czasie zaczną obowiązywać przedsiębiorstwa

1. Kluczową regulacją jest dyrektywa 2024/1760 w sprawie należytej staranności przedsiębiorstw w zakresie zrównoważonego rozwoju (CSDDD), której postanowienia powinny być transponowane do polskiego systemu prawnego do lipca 2026 r.
2. Obowiązki w zakresie praw człowieka i środowiska wprowadza też rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1115 w sprawie udostępniania na rynku unijnym i wywozu z Unii niektórych towarów i produktów związanych z wylesianiem i degradacją lasów, które zaczną być wymagane z końcem 2024 r.
3. W drugiej połowie 2025 r. należy zacząć realizować obowiązki w obszarze należytej staranności wynikające z Rozporządzenia 2023/1542 w sprawie baterii i zużytych baterii.
4. Wymieniony dokument wiąże się z rozporządzeniem 2017/821 ustanawiającym obowiązki w zakresie należytej staranności w łańcuchu dostaw unijnych importerów cyny, tantalu i wolframu, ich rud oraz złota pochodzących z obszarów dotkniętych konfliktami i obszarów wysokiego ryzyka, które już od 2021 r. nałożyło obowiązki w zakresie stosowania procesów należytej staranności przy wprowadzaniu na rynek unijny określonych metali.
5. Na końcowym etapie procesu legislacji jest też rozporządzenie w sprawie zakazu produktów wytwarzanych z wykorzystaniem pracy przymusowej na rynku unijnym, w przypadku którego istotna będzie zdolność przedsiębiorstwa do wykazania – m.in. dzięki należytej staranności – że jego działalność lub odnośne łańcuchy dostaw nie są związane z pracą przymusową.