Prostujemy mity na temat Fairtrade

Argument, jakoby firmy mogły do woli ozdabiać swoje produkty znakiem FAIRTRADE i twierdzić, że są one etyczne, jest zwyczajnie nieprawdziwy. Zarejestrowany znak certyfikacyjny Fairtrade jest bowiem zastrzeżony dla produktów wytworzonych z surowców pozyskanych od producentów z krajów rozwijających się. Produkty oznaczone tym znakiem muszą zatem spełniać standardy Fairtrade wyznaczone przez Fairtrade International.

Standardy Fairtrade dotyczą zarówno rolników i robotników zaangażowanych w produkcję, jak i organizacji zajmujących się ich sprzedażą, takich jak sklepy oferujące produkty Fairtrade. Standardy są ustalane na podstawie badań i konsultacji, w których udział biorą udziałowcy Fairtrade (w tym rolnicy i robotnicy), handlowcy, niezależni eksperci oraz krajowe organizacje Fairtrade.

 

Firma, która chciałaby uzyskać prawo do certyfikacji swoich produktów i umieszczania na opakowaniach znaku FAIRTRADE, musi spełniać wszystkie ustalone standardy. Jednocześnie organizacja, która zdecyduje się na samowolne umieszczenie znaku FAIRTRADE na swoim produkcie, mimo że nie spełnia on standardów, zostanie poddana kontroli, a sprawa najprawdopodobniej zakończy się w sądzie.

Ten mit pojawia się bardzo często. Opiera się jednak na błędnym przekonaniu, jakoby rolnicy otrzymywali procent od ceny, jaką konsumenci płacą za produkty.

 

Cena detaliczna, jaką płaci konsument, jest ustalana tylko i wyłącznie przez sprzedawcę.

Pomysł wypłacania rolnikom i robotnikom procentowej wartości ceny detalicznej z pozoru wydaje się dobrą ilustracją funkcjonowania Fairtrade z perspektywy konsumenta, jednak pomija on faktyczne nierówności w umowach handlowych na rynku tradycyjnym.

 

W rzeczywistości cena Fairtrade, którą otrzymuje rolnik, pojawia się na etapie, gdy organizacja producentów, w której jest zrzeszony, sprzedaje plony kolejnej jednostce w łańcuchu dostaw, czyli zazwyczaj eksporterowi lub importerowi. Wprowadzenie ceny Fairtrade na tym etapie pozwala zagwarantować, że rolnicy i robotnicy będą w stanie pokryć koszty produkcji nawet w sytuacji, gdy cena danego produktu na światowym rynku drastycznie spadnie.

Wielu z nas słyszało zapewne o tzw. cenie podstawowej Fairtrade; takie rozwiązanie faktycznie istnieje. Służy ono jednak jako zabezpieczenie, które umożliwia rolnikom pokrycie kosztów produkcji, i jest stosowane wyłącznie w ostateczności. Zdecydowanie nie ma nic wspólnego ze zmuszaniem rolników do sprzedaży plonów po stałych cenach.

 

Wyjaśnimy to na przykładzie Marii —kolumbijskiej producentce kawy zrzeszonej w spółdzielni Fairtrade. Najprościej rzecz ujmując, jeżeli cena rynkowa kawy spadnie poniżej ceny podstawowej ustalonej w standardach Fairtrade, spółdzielnia Marii otrzyma za swoje ziarna gwarantowaną cenę podstawową Fairtrade. Dzięki takiemu rozwiązaniu Maria i pozostali rolnicy zrzeszeni w spółdzielni są w stanie pokryć koszty produkcji, lepiej oszacować przyszłe dochody i zaplanować budżet. Co jednak bardzo istotne, w sytuacji gdy cena na rynku kawy przewyższa cenę podstawową, wówczas podstawę do negocjacji pomiędzy spółdzielnią producentów a jej odbiorcami stanowi właśnie cena rynkowa. Oczywiście spółdzielnia może starać się uzyskać jeszcze wyższą cenę ze względu na takie czynniki dodatkowe, jak na przykład jakość ziaren.

 

Zasada działania ceny podstawowej Fairtrade jest często rozumiana błędnie jako narzędzie, które zmusza rolników do sprzedaży plonów po stałej cenie, nawet wówczas gdy jest ona niższa od cen obowiązujących aktualnie na rynku.

Warto również pamiętać, że oprócz uzyskanej ceny podstawowej lub ceny rynkowej producenci Fairtrade otrzymują również tzw. premię Fairtrade. Członkowie spółdzielni w demokratyczny sposób decydują o tym, na co najlepiej przeznaczyć te dodatkowe środki. A możliwości jest wiele – od modernizacji gospodarstw i szkoleń z zakresu rolnictwa po budowę szkół i ośrodków zdrowia. Fairtrade nie określa z góry, na co należy przeznaczyć premię, jednak w trosce o przejrzystość kontroluje wydatkowanie tych środków.

Niektóre firmy szczycą się tym, że zawsze płacą rolnikom więcej niż Fairtrade. Co jednak znaczy ta deklaracja wobec przedstawionego powyżej wyjaśnienia zależności między ceną podstawową i ceną rynkową? Czy znaczy to, że firmy płacą więcej, niż wynosi cena podstawowa Fairtrade? Co jednak w sytuacji, gdy cena rynkowa danego towaru przewyższa cenę podstawową, a rolnicy Fairtrade sprzedają swoje zbiory po cenie rynkowej?

Należy również pamiętać, że w przypadku, gdy deklaracje firm nie są weryfikowane przez niezależne organizacje, konsumenci muszą wierzyć w nie na słowo.
Znak Fairtrade umieszczony na produkcie oznacza, że składniki Fairtrade użyte do jego produkcji są kontrolowane przez niezależną organizację certyfikacyjną FLO-Cert, która posiada akredytację Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO. Jeżeli audyt wykaże, że dana organizacja producencka nie spełnia standardów Fairtrade, FLO-Cert ma prawo podjąć decyzję o czasowym zawieszeniu lub nawet odebraniu certyfikatu.

A zatem w przypadku Fairtrade konsumenci nie muszą wierzyć na słowo, że kupno certyfikowanych produktów wpływa na poprawę życia rolników.

Ten mit jest niekiedy wykorzystywany przeciwko rolnikom Fairtrade. Zarzuca się, że zabezpieczenie w postaci ceny podstawowej Fairtrade odbiera producentom motywację do podnoszenia jakości plonów.

Jak jednak wyjaśniono już powyżej, zrzeszenia producentów nie są zmuszane do sprzedaży plonów po cenie podstawowej. Im wyższa jakość produktów, tym wyższą cenę skłonni są zapłacić kupcy. A zatem rolnicy Fairtrade są w rzeczywistości motywowani do wprowadzania innowacji i podnoszenia jakości produkcji.

Oprócz ceny skupu rolnicy Fairtrade otrzymują również premię Fairtrade, którą mogą zainwestować w projekty mające na celu poprawę warunków pracy lub życia. Producenci kawy są zobowiązani do przeznaczenia 25% premii na projekty podnoszące jakość i wielkość zbiorów, bez których niemożliwe jest uzyskanie wyższych dochodów.

Najlepszym dowodem na wysoką jakość kawy Fairtrade jest fakt, że na przestrzeni lat wielu producentów Fairtrade zostało uhonorowanych prestiżową nagrodą Cup of Excellence, a kawy takich marek, jak należąca do Bewley’s UK Grumpy Mule,Cafedirect, Wicked Coffee, Bailies Coffee, Percol, Tesco Finest czy Asda Extra Special zdobywały nagrody w licznych konkursach. Tylko w ciągu ostatnich trzech lat aż 28 marek kaw Fairtrade zdobyło prestiżową brytyjską nagrodę kulinarną Great Taste. Jesteśmy bardzo dumni z tych sukcesów. Prawdziwe wyrazy uznania należą się jednak nie nam, a rolnikom i producentom wyśmienitej kawy Fairtrade.