Fairtrade w zamówieniach publicznych

Instytucje publiczne są zobowiązane do przestrzegania Prawa zamówień publicznych. Od kilkunastu lat w Unii Europejskiej, a od kilku lat w Polsce, upowszechniają się zrównoważone zamówienia publiczne. Są to rozwiązania pozwalające osiągać istotne korzyści społeczne i środowiskowe poprzez finansowania zakupów ze środków publicznych.

W przypadku zamówień o szczególnych cechach (na przykład społecznych) zamawiający może wskazać określone oznakowanie – certyfikat poświadczający, że dany produkt spełnia określone wymogi (art. 30a ust. 1 Pzp). Jednym z takich certyfikatów jest Fairtrade. Dzięki niemu zamówienia publiczne mogą być bardziej odpowiedzialne społecznie. Certyfikat powinien być wskazany w opisie przedmiotu zamówienia w kryteriach oceny ofert lub w warunkach realizacji zamówienia. W Prawie zamówień publicznych dodatkowo wskazano wymogi odnoszące się do oznakowania – certyfikatu, który może być wskazany w zamówieniu (art. 30a ust. 1–5 Pzp).

Standardy i zasady przyznawania oznakowania Fairtrade są zgodne z warunkami określonymi w Prawie zamówień publicznych:

• Fairtrade odnosi się do cech produktów – w przypadku dostaw np. określonych artykułów spożywczych bądź w przypadku zamawianej usługi, w realizacji której mają być zastosowane produkty z certyfikatem (np. w przypadku usługi cateringowej z zastosowaniem produktów z certyfikatem);
• Fairtrade to określone standardy – kryteria (ogólne i specyficzne dla poszczególnych produktów) oparte na konkretnych zasadach, m.in. cena minimalna Fairtrade, która obowiązuje na większość produktów i chroni rolników na wypadek gwałtownych spadków cen na światowych rynkach, premia Fairtrade na rzecz społeczności lokalnej, możliwość prefinansowania (zaliczkowania) bądź korzystania z kredytów, odpowiednie warunki socjalne zgodne z Konwencjami Międzynarodowej Organizacji Pracy i Organizacji Narodów Zjednoczonych (np. wolność zrzeszania się, ochrona praw kobiet, równe wynagrodzenia dla kobiet i mężczyzn, udział w podejmowaniu decyzji, niewykorzystywanie pracy dzieci), standardy środowiskowe związane ze zrównoważonym rozwojem (np. zakaz stosowania GMO), ocena oddziaływania na środowisko i jego minimalizacja, ograniczanie użycia w rolnictwie środków chemicznych, zachęty do przejścia na rolnictwo ekologiczne, wdrażanie zrównoważonych systemów zagospodarowywania odpadów;
• znak FAIRTRADE jest dostępny dla organizacji producentów (rolników) oraz plantacji z krajów rozwijających się, tzw. globalnego Południa, eksporterów, importerów oraz przetwórców produktów Fairtrade, także z krajów Północy (np. dla firmy produkującej czekoladę ze składników posiadających certyfikat Fairtrade, takich jak kakao). Audytowani są również podwykonawcy przetwórcy, którzy biorą udział przy wytwarzaniu produktu Fairtrade. Certyfikat jest nadawany konkretnym produktom danej firmy i może się zdarzyć, że ma ona np. kawę Fairtrade, ale herbata nie posiada certyfikatu, lub oferta firmy obejmuje kilka rodzajów kaw, ale nie wszystkie z nich są certyfikowane. Certyfikat nie jest przyznawany na stałe, więc oznaczenie nim danej partii towaru nie gwarantuje, że posiadają go również kolejne partie;
• standardy Fairtrade są ustalane przez Komitet Standardów Fairtrade International, w skład którego wchodzą przedstawiciele organizacji członkowskich, w tym sieci producenckich, przy czym prowadzone są szerokie konsultacje z producentami, przedsiębiorcami, niezależnymi ekspertami oraz inspektorami dokonującymi certyfikacji;
• certyfikacja Fairtrade jest prowadzona przez niezależną jednostkę FLOCERT GmbH. System certyfikacji jest zgodny z normami ISO-17065.

Znak FAIRTRADE podlega ochronie prawnej. Jego wykorzystanie na produkcie wymaga certyfikacji przez jednostkę FLOCERT GmbH oraz umowy licencyjnej z Fairtrade International. Wykorzystanie znaku na materiałach promocyjnych wymaga zatwierdzenia przez odpowiednią jednostkę (w Polsce jest to Fairtrade Polska).

W przypadku stosowania w zamówieniach publicznych wymogów dotyczących oznakowania w postaci certyfikatu produktu należy pamiętać, że zamawiający ma obowiązek akceptowania wszystkich oznakowań potwierdzających, że dane dostawy lub usługi spełniają równoważne wymagania (art. 30a ust. 3 Pzp).

Zamawiający może żądać, aby wykonawca użył do realizacji zamówienia produktów z certyfikatem społecznym, wtedy taki warunek umieszcza w opisie przedmiotu zamówienia. Może także preferować wykonawców, którzy dostarczą produkty z certyfikatem społecznym, wtedy uwzględnia tę preferencję w kryteriach oceny ofert.

Więcej informacji:

• Fairtrade w zamówieniach publicznych – publikacja
• Fairtrade w zamówieniach publicznych – prezentacja
• Fairtrade w zamówieniach publicznych – nagrania wideo z webinarium