Ceny bananów spadają, rolnicy cierpią

Znaczący wzrost kosztów uprawy, coraz surowsze wymagania dotyczące produkcji i gwałtowny spadek cen bananów na rynkach – to wyzwania, z którymi muszą mierzyć się osamotnieni rolnicy.

12 stycznia bieżącego roku Ministerstwa Rolnictwa kilku krajów w Ameryce Łacińskiej, w których uprawia się banany, wyraziły wsparcie dla producentów w związku z załamaniem się cen bananów na rynku, które ma fatalne skutki dla drobnych rolników i pracowników plantacji, społeczności wiejskich i środowiska. Celem tego szczególnego apelu jest nie tylko zwrócenie uwagi na obecny kryzys dotykający producentów bananów, ale wezwanie do podjęcia zdecydowanych działań na wszystkich etapach łańcucha dostaw.

Banany to najchętniej zjadane owoce na świecie. Wartość globalnego eksportu bananów szacuje się na 7 miliardów dolarów rocznie, a dla wielu krajów to główna podpora gospodarki. Ponadto banany i plantany stanowią podstawowe źródło pożywienia dla ponad 450 milionów ludzi.
Jednak gwałtownie rosnące ceny opakowań i nawozów stosowanych w produkcji bananów, w połączeniu z gospodarczymi kosztami zmian klimatu, pandemii COVID-19 i zwalczaniem chorób roślin, takich jak Fusarium TR4, wywierają coraz większą presję finansową na producentów bananów. Stawką jest nie tylko rentowność gospodarstw i stosowanie zrównoważonych metod upraw, ale to, czy producentów bananów będzie stać na wyżywienie rodzin.

Piętrzące się trudności finansowe stojące przed rolnikami już teraz powodują wiele problemów, od utrudnień przy podpisywaniu nowych kontraktów z odbiorcami po konieczność akceptowania cen poniżej kosztów produkcji. Stało się jasne, że producenci bananów tracą na każdym sprzedanym owocu. W rezultacie nie są w stanie zapewnić utrzymania swoim rodzinom i nie mają środków, które mogliby inwestować w zrównoważoną produkcję. Zagraża to również tysiącom pracowników zatrudnionym przy produkcji bananów w regionach, w których praktycznie nie ma innej pracy.

Pogarszająca się sytuacja producentów bananów budzi tak szerokie zaniepokojenie, że skłoniła rządy siedmiu państw – Ekwadoru, Kolumbii, Panamy, Gwatemali, Kostaryki, Republiki Dominikany i Hondurasu – do ogłoszenia wspólnego stanowiska wzywającego wszystkie podmioty w łańcuchach dostaw do wspólnego wzięcia społecznej odpowiedzialności wobec kryzysu.

Fairtrade całkowicie popiera to wezwanie. W sytuacji, gdy producenci bananów poddawani są coraz większej presji, czas na działania ze strony firm zajmujących się handlem detalicznym i konsumentów.

W ostatnich latach najwięksi detaliści w Europie podjęli imponujące zobowiązania dotyczące wynagrodzeń i dochodów wystarczających na godziwe życie w łańcuchach dostaw bananów. Wiele międzynarodowych sieci spożywczych przyjęło mapę drogową w obszarze wynagrodzeń wystarczających na godziwe życie opracowaną przez Inicjatywę na rzecz Zrównoważonego Handlu IDH lub dołączyło do grupy roboczej ds. dochodów wystarczających na godziwe życie niemieckiego Towarzystwa Współpracy Międzynarodowej (INA/GIZ). Fairtrade wspiera obie te inicjatywy w przekonaniu, że są one kluczowe w przejściu od odgórnego stawiania wymagań w zakresie społecznej odpowiedzialności biznesu do procesu opartego na współpracy, inwestycjach i solidarności obejmującego wszystkie podmioty w łańcuchu dostaw. Popieramy wspólne branie odpowiedzialności w łańcuchach dostaw, w których firmy zajmujące się handlem detalicznym stosują etyczne procedury zakupu, a producenci podejmują działania zwiększające wydajność zrównoważonej produkcji i dbają o odpowiednie warunki pracy i prawa pracowników.
Ostatnie wydarzenia pokazują jednak, że droga do wspólnej odpowiedzialności jest jeszcze daleka. Wielu detalistów wciąż oczekuje, że to rolnicy wezmą na siebie nieproporcjonalnie dużą część gwałtownie rosnących kosztów. W tym samym czasie firmy i konsumenci stale zwiększają oczekiwania dotyczące zrównoważonej produkcji, które również finansowo obciążają producentów.

Z obserwacji Fairtrade wynika, że firmy często decydują się na zerwanie kontraktów z producentami, którzy mają trudności ze spełnieniem coraz to surowszych wymogów, zamiast dać im czas i środki na przystosowanie produkcji. Brak spójności między celami społecznymi i środowiskowymi firm z sektora detalicznego a ich praktykami handlowymi będzie wciąż obarczał producentów bananów nadmiernymi kosztami, prowadząc do utraty miejsc pracy i źródeł utrzymania, nasilenia zjawiska pracy dorywczej i nielegalnego zatrudnienia, pracy w niebezpiecznych warunkach i ograniczenia inwestycji w zrównoważone metody produkcji.

Z uznaniem przyjęliśmy wezwanie rządów siedmiu państw z Ameryki Łacińskiej, w których uprawia się banany, w którym zwracają się do firm o przyjęcie zasad handlowych i systemu ustalania cen minimalnych promowanych przez Fairtrade. Deklaracje odpowiedzialności biznesowej pozostają bez pokrycia, jeśli nie obejmują uczciwych cen negocjowanych z producentami, które uwzględniają wszystkie koszty ekonomiczne, społeczne i środowiskowe.

Banany zajmują szczególne miejsce w systemie Fairtrade. Pierwsze banany Fairtrade trafiły do sprzedaży ponad 25 lat temu. Obecnie w 16 krajach działa ponad 250 certyfikowanych spółdzielni drobnych producentów i plantacji bananów, które zrzeszają i zatrudniają łącznie ponad 36 tysięcy osób.

Fairtrade będzie kontynuować działania na rzecz sprawiedliwości społecznej w globalnych łańcuchach dostaw bananów. Na drodze do zapewnienia dochodów i wynagrodzeń wystarczających na godziwe życie będziemy współpracować z firmami oraz prowadzić działania rzecznicze i kampanie na rzecz rolników i pracowników, którzy zasługują na uczciwą zapłatę za swoja pracę.