Związek drobnych rolników SOFA, Sri Lanka
Bernard Ranaweera pełni funkcję prezesa Small Organic Farmers’ Association (SOFA) – związku zrzeszającego drobnych rolników ekologicznych na Sri Lance.
SOFA
Związek drobnych rolników ekologicznych SOFA zrzesza drobnych producentów ekologicznej herbaty, kawy, przypraw i warzyw produkowanych na użytek własny i na sprzedaż. Związek działa w okolicy miasteczka Gampola, oddalonego o 40 minut drogi autem od miasta Kandy. Większość małych gospodarstw rolnych została wydzielona na terenie zajmowanym niegdyś przez państwową plantację herbaty. W przeszłości produkowano tam aromatyczne herbaty typu mid-grown (rosnące na średnich wysokościach od 600 do 1200 metrów nad poziomem morza). Za skup i sprzedaż herbaty i przypraw na rynku odpowiada firma Bio Foods (PVT) Ltd.
Informacje ogólne
Związek SOFA powstał w 1997 roku. Jego założycielem jest dr Sarath Ranaweera, naukowiec pracujący poprzednio w instytucie badań nad herbatą Tea Research Institute na Sri Lance. Zainteresowanie rolnictwem ekologicznym i rozwojem społeczno-ekonomicznym drobnej produkcji rolnej doprowadziło go do założenia w 1993 roku firmy Bio Foods, która zajmowała się przetwarzaniem i eksportem herbat i przypraw ekologicznych skupowanych od zrzeszeń drobnych producentów rolnych. Opierając się na doświadczeniu pracy w instytucie badawczym, dr Ranaweera wiedział, że małe gospodarstwa herbaciane znajdujące się na średnich wysokościach najczęściej leżały odłogiem, ponieważ słaby popyt i niskie ceny skupu czyniły produkcję nieopłacalną. Dr Ranaweera zebrał grupę rolników i zaproponował im współpracę z Bio Foods. Firma miała wspierać przejście na rolnictwo ekologiczne, pomagać w podniesieniu wydajności i jakości produkcji, a jednocześnie gwarantowała skup całości zebranych zielonych liści herbaty. Utworzona w 1997 roku organizacja zrzeszała 183 rolników. Związek został podzielony na oddziały skupiające gospodarstwa leżące w jednej okolicy.
Bernard Ranaweera, Prezes SOFA
Brat dr. Ranaweery Bernard mieszka z żoną i dwoma synami w mieście Matale. Jego dzieci uczęszczają do tamtejszego St Thomas College. Po ukończeniu szkoły średniej Bernard zajął się uprawą przypraw i warzyw we własnym gospodarstwie, a później przez piętnaście lat pracował w branży hotelarskiej jako kierownik restauracji. Następnie dołączył do Bio Foods jako menedżer projektu odpowiedzialny za rozwój działalności małych ekologicznych gospodarstw rolnych. W pracy tej z powodzeniem wykorzystywał zdobyte w hotelarstwie doświadczenie w zakresie działania związków zawodowych i organizacji pomocowych. Zainspirowany rozwojem projektu powrócił do rolnictwa. Przystąpił do zrzeszenia producentów, wydzierżawił pole i zajął się uprawą herbaty. Gdy w 2002 roku związek producentów SOFA zyskał całkowitą niezależność od Bio Foods, Bernard został wybrany przewodniczącym jego lokalnego oddziału, a później objął funkcję prezesa całego związku. W ostatnim czasie Bernard Ranaweera zakupił ziemię, aby stworzyć modelowe gospodarstwo zajmujące się produkcją przypraw, które ma służyć szkoleniu nowych członków stowarzyszenia i przyczyniać się do rozwoju sektora produkcji przypraw.
Oprócz obowiązków administracyjnych, jak udział w walnych zgromadzeniach i zebraniach zarządu, prezes związku ma duże kompetencje w zakresie planowania i realizacji założeń, które mają prowadzić do poprawy sytuacji ekonomicznej niemal 2 tysięcy rodzin związanych z organizacją SOFA. Prezes odpowiada za wybór, wdrażanie, monitorowanie i ocenę programów realizowanych z premii Fairtrade w takich obszarach, jak modernizacja gospodarstw, podnoszenie wydajności czy pomoc społeczna. Funkcja prezesa wymaga też utrzymywania kontaktów z rosnącą liczbą partnerów zagranicznych. W ostatnim czasie Bernard Ranaweera reprezentował organizację SOFA podczas spotkań Fairtrade we Francji.
Struktura organizacji i kierunki produkcji
Organizacja SOFA uzyskała certyfikat Fairtrade na produkcję zielonych liści herbaty w 1998 roku. W 2006 roku związkowi przyznano również certyfikaty Fairtrade na produkcję szeregu przypraw, jak wanilia, kardamon, gałka muszkatołowa, cynamon, goździki, pieprz czarny i biały, imbir, kurkuma, a później również na ryż, przetwory z orzechów kokosowych, miętę i palczatkę.
Wielu rolników z okolicy, widząc korzyści płynące z uczestnictwa w systemie Fairtrade, postanowiło dołączyć do organizacji. Do roku 2008 zrzeszenie liczyło już 1 699 członków działających w 37 oddziałach, z których 22 zajmuje się produkcją herbaty, a 15 przypraw. Przyprawy uprawia się w dystrykcie Matale w prowincji Centralnej i dystrykcie Galle w prowincji Południowej. Obecnie herbatę uprawia się również w prowincji Uva, gdzie na stokach znajdujących się w centrum regionu gór na wysokości od 900 do 1800 metrów rośnie herbata typu high-grown o charakterystycznym smaku i aromacie. Większość producentów herbaty uprawia również przyprawy, głównie pieprz, palczatkę, wanilię, imbir i cynamon.
Przeciętne gospodarstwo ma powierzchnię 0,6 hektara. Połowę areału zajmuje uprawa herbaty, której zbiory wynoszą około 1 tony zielonych liści z hektara. W niektórych przypadkach herbata jest jedynym produktem przynoszącym dochód w gospodarstwie. Pierwotnie większość rolników musiała dorabiać, zatrudniając się okresowo na plantacjach, w fabrykach czy na budowach, jednak wzrost dochodów ze sprzedaży herbaty i przypraw sprawił, że nie jest to już konieczne. W 2007 roku rolnicy zrzeszeni w SOFA wyprodukowali łącznie 640 ton zielonych liści, przetworzonych przez Bio Foods na 130 ton zielonej i tradycyjnej czarnej herbaty. Całość została następnie sprzedana na zasadach Fairtrade. W tym samym roku zrzeszenie wyprodukowało również łącznie 2,5 tony przypraw, z których 99% zostało sprzedanych przez Bio Foods na zasadach Fairtrade.
Małe gospodarstwa prowadzone przez rolników zrzeszonych w SOFA są określane jako leśne ogrody. Porasta je bujna podzwrotnikowa roślinność i zamieszkują liczne zwierzęta. Oczywiście przeważają na nich krzewy herbaciane, jednak w odróżnieniu od monokultury tradycyjnych plantacji w leśnych ogrodach herbata rośnie w otoczeniu wielu innych gatunków hodowanych roślin. Kawę, goździki, pieprz, wanilię, imbir, kurkumę i palczatkę uprawia się głównie na sprzedaż. Miodla indyjska jest znana jako roślina lecznicza o wielu dobroczynnych dla zdrowia właściwościach. Z jej wyciągu wytwarza się również nietoksyczny środek owadobójczy. Ponadto w leśnych ogrodach hoduje się rośliny, które przyciągają lub odstraszają wybrane owady. Cieniodajne drzewa koralowe czy krzewy z gatunku vativera chronią przed nadmiarem promieni słonecznych i deszczu, a sadzone w formie żywopłotu minimalizują efekt erozji gleby. Czerwoną paprykę, fasolę, pomidory i bakłażany hoduje się głównie na własne potrzeby, a pozostałą część sprzedaje na lokalnych targach. Rolnicy zrzeszeni w SOFA zobowiązują się do wytwarzania własnego kompostu ekologicznego, który jest niezbędnym elementem produkcji ekologicznej. Związek posiada dodatkowo wspólny skład kompostu dla rolników, którzy nie mają jeszcze kompostowników w swoich gospodarstwach.
Liście z każdego krzewu zrywa się co 7–10 dni. W przypadających na porę suchą miesiącach lutym i marcu czas ten wydłuża się nawet do 14 dni. Zgodnie z tradycją zbiera się wyłącznie dwa nowo wyrosłe liście wraz z nierozwiniętym pąkiem. Zebrane zielone liście zanoszone są do punktu zbiórki, ładowane na przyczepy i zawożone do fabryk, w których przerabia się je na gotową herbatę. Całą operację należy wykonać jak najszybciej, ponieważ poddanie liści wysokiej temperaturze i wilgotności szybko obniża jakość herbaty.
Cena minimalna i premia Fairtrade
W fabryce Bio Foods zielone liście poddawane są podsuszaniu, skręcaniu, utlenianiu oraz suszeniu. W ten sposób powstaje herbata czarna i zielona. Ponieważ cena minimalna Fairtrade dotyczy gotowej herbaty, rolnicy negocjują z Bio Foods cenę między 50 a 60 rupii lankijskich za kilogram liści, w zależności od jakości zbiorów. Kwota ta jest około dwukrotnie wyższa niż oferowane przez lokalnych handlarzy. Z kolei sprzedaż przypraw zabezpieczona jest standardową minimalną ceną Fairtrade. Poza tym zrzeszenie otrzymuje premię Fairtrade za każdy kilogram herbaty i przypraw. Środki te są przeznaczane według uznania rolników na projekty gospodarcze i socjalne oraz ochronę środowiska.
Zobacz efekt działania Fairtrade w SOFA (wideo w języku angielskim):
Projekty zrealizowane z premii Fairtrade
Środki pochodzące z premii Fairtrade inwestowane są w realizację szeregu projektów, których celem jest zwiększenie produkcji, wzrost dochodów zrzeszonych rolników oraz poprawa standardu życia rodzin rolników i lokalnych społeczności. Zrealizowane projekty:
- Rolnictwo ekologiczne: zakup bydła i kóz; uzyskiwane mleko sprzedawane jest na lokalnych targach, natomiast odchody stanowią składnik ekologicznego nawozu.
- Szkolenia: uprawa herbaty i przypraw; rolnictwo ekologiczne; kursy dla liderów.
- Uprawa herbaty i przypraw: zakup nowych roślin, nawozów ekologicznych i narzędzi rolniczych, takich jak spryskiwacze, widły, noże itp.
- Wzmacnianie organizacji SOFA: zakup motocykli dla doradców rolniczych; zakup ziemi pod budowę nowego biura; zakup komputerów, mebli i sprzętu biurowego.
- Wzmacnianie oddziałów lokalnych: zakup komputerów; stworzenie lokalnych ośrodków naprawy; zakup narzędzi.
- Infrastruktura:
- budowa i utrzymanie punktów zbiórki gwarantujących przechowywanie herbaty i przypraw w czystych i suchych pomieszczeniach przed wywozem do fabryki;
- budowa i utrzymanie przyspieszających transport plonów dróg gruntowych, które służą wszystkim mieszkańcom; stworzenie dostępu do czystej wody w ośmiu wioskach.
- Fundusz mikropożyczek: umożliwienie drobnym producentom rozwoju działalności, na przykład poprzez pakowanie orzechów lub herbaty w celu sprzedaży na lokalnym rynku; udzielanie pożyczek na remonty i rozbudowę domów lub zakup narzędzi rolniczych.
- Programy dla kobiet: umożliwienie pracy zarobkowej, na przykład poprzez wyplatanie koszy, w które pakuje się herbatę przeznaczoną na eksport jako towar z wyższej półki cenowej.
- Projekty socjalne: zakup płacht dachowych, stołów czy krzeseł. Sprzęty te są wypożyczane na potrzeby organizacji wesel, obchodów świąt, pogrzebów itp. Poprzednio rolnicy musieli wypożyczać je od prywatnych firm. Na co dzień meble są przechowywane i używane w prywatnych domach członków zrzeszenia. Ponadto z premii finansuje się zakup sprzętu dla klubów sportowych i młodzieżowych.
- Edukacja: darmowe szkolenia z obsługi komputera prowadzone przez nauczyciela w biurze SOFA; niewielkie stypendia dla uczniów.